एकोनचत्वारिंशतितमोऽध्याय:

श्रीगणेशाय नमः

जयजयाजी आदिनाथा ॥ कर्पूरवर्णा उरगभूषिता ॥ बोलवीं पुढें ग्रंथार्था ॥ नवरसादि कृपेनें ॥१॥

मागिले अध्यायीं केलें कथन ॥ चरपटीचा होऊनि जन्म ॥ दत्तदीक्षा पुढें घेऊन ॥ नाथपंथीं मिरवला ॥२॥

उपरी एकादश नाथांपासून ॥ चौर्‍यायशीं सिद्ध झाले पूर्ण ॥ तयांचे सांगितले नाम ॥ यथाविधीकरुनियां ॥३॥

एक गहनी वेगळा करुन ॥ बहात्तर आठांनीं केले निर्माण ॥ उपरी मीननाथ चौरंगी आडबंगण ॥ बारा सिद्ध निर्मिले ॥४॥

एकूण चौर्‍यायशीं सिद्ध पूर्ण ॥ पुढें आतां ऐका कथन ॥ चरपटी करी तीर्थाटन ॥ कथा कैसी वर्तली ॥५॥

गया प्रयाग काशीहून ॥ जगन्नाथ मल्लिकार्जुन ॥ फणिपर्वत रामेश्वर करुन ॥ कुमारीदैवत पाहिलें ॥६॥

बारा मल्हार हिंगलाज ॥ बारा लिंगे तेजःपुंज ॥ सप्त मोक्षपुर्‍या पाहोनि सहज ॥ महीप्रदक्षिणा घातली ॥७॥

सकळ महीचें झाले तीर्थ ॥ गुप्त प्रगटे अत्यदभुत ॥ परी एक राहिले इच्छिलें तीर्थ ॥ स्वर्गपाताळ तीर्थात ॥८॥

करुनि मणिकर्णिकेचें स्नान ॥ सकळ स्वर्ग यावें पाहून ॥ उपरी पाताळभुवनीं जाण ॥ भोगावती वंदावया ॥९॥

ऐसा विचार करुनि चित्तीं ॥ गेला बद्रिकाश्रमाप्रती ॥ तेथें नमूनि उमापति ॥ पुढें चालिला महाराजा ॥१०॥

व्यानप्रयोगीं भस्मचिमुटी ॥ चर्चूनियां निजललाटा ॥ तेणेंकरुनि वातगतीं ॥ गमनातें दावीतसे ॥११॥

मग आदित्यानामी मंत्र जपून ॥ प्रत्यक्ष केला नारायण ॥ तो मागें पुढें सिद्ध होऊन ॥ मार्गापरी गमतसे ॥१२॥

कीं मनयोगाचा धीर धरुनि करीं ॥ चरपट लंघी महेंद्रगिरी ॥ शैल्यबर्फलहरी ॥ अंगीं झगट करीतसे ॥१३॥

सवितातेज अति अदभुत परम तीव्र दाहाते करीत ॥ तेणेंकरुनि बर्फगणांत ॥ वितळपणीं मिरवत ॥१४॥

जैसें पर्जन्यकाळीं महीं ॥ वितळे मित्रतेजप्रवाहीं ॥ त्याचि न्यायें ते समयीं ॥ हिमाचलकण वहिवटले ॥१५॥

ऐसी करुनि गमनस्थिती ॥ लंघूनि गेला स्वर्गाप्रती ॥ तों प्रथम शृंगमारुती ॥ सत्यलोका पाहिलें ॥१६॥

जातांचि गेला विधिसभेंत ॥ चतुराननाचें चरण वंदीत ॥ वंदूनियां जोडूनी हस्त ॥ सन्मुख उभा राहिला ॥१७॥

विधि पाहूनि चरपटासी ॥ म्हणे कोण आला योगाभ्यासी ॥ ऐसें बोलतां घडीसीं ॥ नारद उभा तैं होता ॥१८॥

तो तयाच्या सन्मुख होऊन ॥ म्हणे महाराजा चतुरानन ॥ मग मूळापासून जन्मकथन ॥ तयापासीं वदला तो ॥१९॥

ऐकूनि विधि सर्व वत्तांत ॥ आनंदला अति अदभुत ॥ मग चरपटाचा धरुनि हस्त ॥ अंकावरी घेतला ॥२०॥

हस्तें मुख कुरवाळून ॥ क्षणोक्षणीं घेत चुंबन ॥ म्हणे बाळा तुझें येणें ॥ कैसें झालें स्वर्गासी ॥२१॥

येरी म्हणे जी ताता ॥ नारदें ओपिलें दत्तहस्ता ॥ तेणें वरदपाणी माथां ॥ ठाऊक केला बाळासी ॥२२॥

मग सकळ चरपटीतें विद्यार्णव ॥ वैखरीपत्रें आणूनि ठेव ॥ त्यावरी मोदानें कमलोदभवें ॥ श्रवणपात्रीं भरलासें ॥२३॥

तो कुशल विद्यारत्न ॥ श्रवणशक्तीं कीं सांठवण ॥ परम आल्हादें आनंदन ॥ पुन्हां चुंबन घेतसे ॥२४॥

यावरी बोले चतुरानन ॥ बाळा कामना वेधली कोण ॥ येरु म्हणे तव दर्शन ॥ मनीं वाटलें हो तात ॥२५॥

यापरी होतां कामना चित्तीं ॥ तेथेंचि वेधली कृपामूर्ती ॥ कीं मनकर्णिका स्नाना निगुतीं ॥ भोगावती पहावी ॥२६॥

यावरी बोले कमलोदभव ॥ बा रे एक संवत्सर येथें असावें ॥ त्यांत पर्वणी आल्यासी अपूर्व ॥ स्नानासी जाऊं सकळिक ॥२७॥

ऐसें बोलतां कमलोदभवतात ॥ अवश्य म्हणे चरपटीनाथ ॥ यापरी राहतां सत्य लोकांत ॥ बहुत दिन लोटले ॥२८॥

परी चरपट आणि नारदमुनी ॥ वर्तती एकचित्तें खेळणीं ॥ चैन न पडे एकावांचुनी ॥ एकमेकां क्षणार्ध ॥२९॥

यापरी कथा पूर्वापारेसीं ॥ नारद जातसे अमरपुरीसी ॥ तों ॥ सहस्त्रचक्षु देखतां त्यासी ॥ विनोदउक्तीं पाचारी ॥३०॥

देखतांचि हा तपोवृंद म्हणे यावें कळीनारद ॥ ऐसे शक्राचे ऐकूनि शब्द ॥ मुनी क्षोभ पावला ॥३१॥

चित्तीं पेटतां कोपाग्नी ॥ अंतरीं जल्पे नारदमुनी ॥ म्हणे तोही समय तुजलागुनी ॥ एक वेळं दाखवीन ॥३२॥

ऐसें म्हणून स्वचित्तांत ॥ नारद जातां आपुल्या स्थानाप्रत ॥ यासही लोटले दिन बहुत ॥ परी शब्द चित्तांत रक्षीतसे ॥३३॥

तों सांप्रतकाळीं चरपुटमुनी ॥ विद्यापात्र प्रळयाग्नी ॥ तें पाहूनि जल्पे नारद मुनी ॥ इंद्र आहुतीं योजावा ॥३४॥

ऐसे कामरत्नीं इच्छाधामीं ॥ रक्षीत असतां देवस्वामी ॥ तों एके दिवशीं श्रवणउगमीं ॥ श्रृंगारिला चरपट तो ॥३५॥

म्हणे बांधवा ऐक वचन ॥ कामें वेधलें माझें मन ॥ कीं अमरकुसुमवाटिकाश्रम ॥ पाहूं क्रीडेकारणें ॥३६॥

चरपट म्हणे अवश्य मुनी ॥ चला जाऊं येचि क्षणीं ॥ ऐसा विचार करोनि मनीं ॥ अमरपुरीं चालिले ॥३७॥

मार्गी चालतां चरपटनाथ ॥ शांतपणें महीं पाऊल पडत ॥ तें पाहूनि कमलोद्भवसुत ॥ चरपटातें बोलतसे ॥३८॥

म्हणे सखय जाणें येणें ॥ आहे परम लंबितवाणें ॥ तरी गमन ऐसे चालीनें ॥ घडोनि कैसें येईल ॥३९॥

चरपट म्हणे आम्ही मानव ॥ आमुची हीच चाली काय करावें ॥ तुम्हांपाशी असे चपल उपाव ॥ तरी तेणेंकरुनि मज न्यावें कीं ॥४०॥

नारदें ऐसे शब्द ऐकून ॥ कार्यकामनीं मोहित मन ॥ मग मार्गालागी स्थिर होऊन ॥ गमनकळा अर्पिली ॥४१॥

जो महादभुत कमलापती ॥ तेणें दिधली होती नारदाप्रती ॥ ती प्रारब्धबळें चरपटाप्रती ॥ लाधली असे अवचितीं ॥४२॥

ती गमनकळा कैसी स्थित ॥ इच्छिल्या ठाया ती नेत ॥ आणि त्रिभुवनांतील सकळ वृत्तांत ॥ दृष्टीपुढें बैसतो ॥४३॥

आयुष्य भावी वर्तमान ॥ गुप्तकृत्ये झाली होऊन ॥ कोण्या ठायी वसे कोण ॥ सकळ दृष्टी पडतसे ॥४४॥

ऐसी कळा ती गमनस्थिती ॥ चरपटाते होतां प्राप्ती ॥ मग हदयीं सरिताभरतीं ॥ तोय आनंदाचें लोटलें ॥४५॥

मग उभय एके कलेंकरुन ॥ मार्गी करिते झाले गमन ॥ एकासारखा एक चंडकिरण ॥ स्वर्गालागीं मिरवले ॥४६॥

मग लवतां डोळियाचें पातें ॥ मनोवेगीं अपूर्व असत ॥ गगनचुंबित मार्गे अमरक्षितींत ॥ कुसुमवाटिकेंत पातले ॥४७॥

तंव तेथें नाना तरु विस्तीर्ण ॥ गगनचुंबित विशाल वन ॥ ज्यांच्या कुसुमसुगंधेंकरुन ॥ अमोघ पाषाण मिरवती ॥४८॥

सहस्त्र योजन कानन समस्त ॥ झाले आहे गंधव्यक्त ॥ ते पाहूनियां चरपटनाथ ॥ परम चित्तीं आल्हादें ॥४९॥

मग कुसुमवाटीं करितां गमन ॥ खेळती नाना क्रीडावचनें ॥ खेळतां खेळतां येती दिसुन ॥ पीयूषफळे त्या ठाया ॥५०॥

नारदासी म्हणे चरपटनांथ ॥ फळें भक्षावीं कामना होत ॥ नारद म्हणे कोणी हस्त ॥ धरिला आहे तुमचा ॥५१॥

मग मन मानेल तैसें फळ ॥ तोडूनियां तपोबळ ॥ भक्षण करिती एकमेळ ॥ उभय सुत विधीचे पैं ॥५२॥

तयांच्या बीजसाली सोडून ॥ पीयूषरसासी करिती सेवन ॥ उपरी सांडूनि तें स्थान ॥ अनेक स्थानें सेविती ॥५३॥

फळें तोडितां पक्कशाखा ॥ महीं पडती विभक्त रुखा ॥ ऐसी ठाई ठाई कुसुमवाटिका ॥ महीतें दर्शवी ॥५४॥

यापरी उभय ते समयीं ॥ कुसुमें तोडिती गंधप्रवाहीं ॥ मणि भूषणमिषें सर्व देहीं ॥ घेऊनि कांहीं जाताती ॥५५॥

तों ब्रह्मदेव देवतार्चनी ॥ बैसतां ठेविती पुढें नेऊनी ॥ म्हणती कोण येतो न कळे येथ ॥ सकळ नासूनि बागाइत ॥ जात आहे येथुनी ॥५८॥

मग ते रक्षक पाळतीवरती ॥ गुप्त बैसती अन्यक्षेत्रीं ॥ तो ऐकें दिनीं उभय ते ॥ कुसुमवाटिके संचरले ॥५९॥

संचरतांचि विभक्त ठाया ॥ चरपट गेला फळें तोडावया ॥ तों रक्षक येऊनि पृष्ठीमाया ॥ चरपटातें धरियेलें ॥६०॥

तें नारदानें पाहून ॥ त्वरेंकरुनि केलें पलायन ॥ स्वस्थानासी जाऊन ॥ स्थिर होऊनि राहिला ॥६१॥

येरीकडे लतिकापाळ ॥ धरुनियां चरपटबाळ ॥ येतांचि भेदिलें मुखकमळ ॥ हस्तेंप्रहारेंकरुनियां ॥६२॥

तेणें कोपोनि तपोकेसरी ॥ कीं अपूर्व भासे वैश्वानरी ॥ मग तीव्रशिखा आहुती बनकरी ॥ चावावया धांवतसे ॥६३॥

करीं कवळूनि भस्मचिमुटी ॥ वाताकर्षण जल्पे होटीं ॥ तेणेंकरुनि बनकर थाटीं ॥ व्याप्त झाले सकळिक ॥६४॥

परम अस्त्र तें कठिण ॥ सकळांचें भेदलें हदयस्थान ॥ तेणें देहींचा सकळ पवन ॥ कुंठित झाला ते समयीं ॥६५॥

कुंठित होत श्वासोच्छ्वास ॥ तेणें प्राण झाले कासाविस ॥ सकळ उलथोनि महीस ॥ डोळां विकास दाटला ॥६६॥

गात्रें कांपती थरथराट ॥ मुखीं रुधिराचा पूरलोट ॥ नेत्र वटारुनि स्थूळवट ॥ बुबुळांतें दाविताती ॥ ॥६७॥

ऐसा होतां विपर्यास ॥ तों आणिक बनकर त्या ठायास ॥ मागूनि येतां सहज स्थितीत ॥ तेथें पाहिलें सकळिकां ॥६८॥

तों अव्यवस्थित सकळ बनकर ॥ पडिले आहेत महीवर ॥ ऐसें पाहूनि करिती विचार ॥ तों सिद्ध बाळक पाहिला ॥६९॥

परम तीव्र अति कठिण ॥ देदीप्यरुप तेज गहन ॥ त्यातें दृष्टी पाहून ॥ मागचे मागें ते सरले ॥७०॥

त्वरें येऊनि नगरक्षिती ॥ म्हणती महाराजा हे नृपती ॥ एक जोगी अर्कस्थिती ॥ आला असे महाराजा ॥७१॥

बाळरुपी अति सान ॥ तेणें बनकरांचे घेतले प्राण ॥ हदयीं पेटला प्रळयानळासमान ॥ दशा मिरवूं म्हणतसे ॥७२॥

आणीक वल्ली तरु पाहात ॥ फिरत आहे बागाइत ॥ न चले आमुचे माहात्म्य तेथ ॥ म्हणोनि आलो या ठाया ॥७३॥

मग पाचारुनि सुरवरमेळ ॥ इंद्र म्हणे तुम्ही जाऊनि सकळ ॥ शासन करुनियां बाळ ॥ धरुनि आणा मजपुढें ॥७४॥

नावरे तरी करा बंधन ॥ शस्त्रास्त्रीं करावें कंदन ॥ युक्तिप्रयुक्तिकरुन ॥ अरिष्टातें दवडा कां ॥७५॥

ऐसें बोलतां देवपाळ ॥ सकळ देव उठले सबळ ॥ चरपटप्रतापसमुद्रजळ ॥ प्राशन करुं पाहती ॥७६॥

कीं तें सैन्य नोहे वडवानळ ॥ अति शोभूनि शिखाजाळ ॥ शस्त्रास्त्रीं महादळ ॥ घेऊनियां चालिले ॥७७॥

येतांचि कुसुमवाटीनिकटीं ॥ चरपट पाहता झाला दृष्टीं ॥ मग सावध राहूनि कोपार्णव पोटीं ॥ लहरा सोडूं म्हणतसे ॥७८॥

भस्मचिमुटीं करीं कवळून ॥ सावध उभा ब्रह्मनंदन ॥ तों देवसैन्य अपार धन ॥ निकट येऊनि बोलती ॥७९॥

पाहूनि तयाचें तीव्रपण ॥ मनीं म्हणे ब्रह्मनंदन ॥ व्यर्थ विद्या अपार शीण ॥ कासयासी करावा ॥८०॥

सकळ अस्त्रप्रतापतरणी ॥ त्यांत अस्त्र मुकुटमणीं ॥ तेंचि द्वंदासी पाठवूनि ॥ वाताकर्षण रुझवावा ॥८१॥

मग हातीं भस्मचिमुटी ॥ वाताकर्षण झालें होटीं ॥ पाहूनि देवेचमूथाटी ॥ सव्य अपसव्य फेंकीतसे ॥८२॥

मग तो अस्त्रप्रयोग कठिण ॥ सकळ चमू घाली वेष्टून ॥ सर्वा हदयीं संचरुन ॥ आकर्षिला वात तो ॥८३॥

सर्वातें वात होतां लिप्त ॥ श्वासोच्छवास झाले कुंठित ॥ मग ते शस्त्रअस्त्र हस्त ॥ मोकलोनि देताती ॥८४॥

प्राण होऊनि कासाविस ॥ देह सांडिती स्वर्गमहीस ॥ रुधिर येऊनि आननास ॥ पूर वाहे भडभडां ॥८५॥

नेत्रद्वारें वटारुन ॥ सकळ सांडू पाहती प्राण ॥ गात्रें विकळ शवसमान ॥ सकळ काननीं मिरवले ॥८६॥

ऐशा दशेंत देव सघन ॥ होतां येरीकडे पाकशासन ॥ हेर भृत्य पाठवून ॥ समाचार आणवी ॥८७॥

येऊनि हेर पाहूनि तेथें ॥ सांगते झाले अमरपाळाते ॥ म्हणती महाराजा अत्यदभुत ॥ देव सर्वस्वीं निमाले ॥८८॥

निमाले परी पुढें आतां ॥ येथें येऊनि अमरनाथा ॥ तुमचे सकळ जीविता ॥ ओस नगरी करील कीं ॥८९॥

बाळरुप दिसतो सान ॥ परी कृतांताचा घेईल प्राण ॥ प्रळयरुद्र तो आकर्षण ॥ करील मही वाटतसे ॥९०॥

कीं महाप्रळय आजीच आला ॥ ऐसेपरी भासे आम्हांला ॥ ऐसें ऐकूनि बहु बोलां ॥ पाकशासन दचकतसे ॥९१॥

यावरी धैर्य धरोनि बोलत ॥ सिद्ध करा ऐरावत ॥ महाप्रळय वज्रघातें ॥ भग्न करणें तयासीं ॥९२॥

ऐसें ऐकूनि बोलती हेर ॥ म्हणती न्यून काय झुंजणार ॥ परी तो धनुष्यालागीं शर ॥ न लावी अजूनि महाराजा ॥९३॥

पाहतां पाहतां रणांगणीं ॥ विपरीत करतो करणी ॥ उगीच श्वासोच्छवास कोंडुनी ॥ प्राण सोडितां झुंजार ॥९४॥

तेथें तुमचें वज्रअस्त्र ॥ काय करील सहस्त्रनेत्र ॥ तयाची विद्या गुप्तक्षेत्र ॥ कांहीं करुं नेदीचि ॥९५॥

नातरी उगलाचि जाईल प्राण ॥ मग सकळ राहील मुखभंजन ॥ तरी दशकरातें साहाय्य करुन ॥ येथें आणावा महाराज ॥९६॥

त्याची होतांचि दृष्टी ॥ याची होय श्वासकुंठी ॥ तरी महाराजा हे दयाजेठी ॥ शिव साह्य करावा ॥९७॥

तरीच देव उठती पुढती ॥ नातरी सकळांची होऊनि शांती ॥ तस्मात् आतां युद्धाप्रती ॥ जाऊं नये महाराजा ॥९८॥

ऐसें ऐकतां हेरभाषण ॥ उठता झाला पाकशासन ॥ वाहनारुढ प्रत्यक्ष होऊन ॥ कैलासासी पातला ॥९९॥

तें शिवगणवेष्टित सदाशिव ॥ बैसला होता महादेव ॥ तों अकस्मात देवराव ॥ जाऊनियां पोहोंचला ॥१००॥

चरणावरी ठेवूनि माथा ॥ म्हणे महाराजा आदिनाथा ॥ तुम्हीं अमरपुरीं मज पतिता ॥ अमर करोनि बैसविलें ॥१॥

बैसविल्यावरी दानवें थोर ॥ गांजिल्यावरी वारंवार ॥ संकट निरसूनि सत्वर ॥ पदस्थापना मज केली ॥२॥

परी आतां निर्वाण आलें ॥ देव सकळ प्राणा मुकलें ॥ सांगावया तुम्हांसी वहिले ॥ उरलों आहें इतुका मी ॥३॥

शिव म्हणे ऐसा कोण ॥ आला आहे स्वर्ग चढून ॥ शक्र म्हणे स्वदृष्टीनें ॥ पाहिला नाहीं महाराजा ॥४॥

कुसुमलतिकेचा केला नाश ॥ म्हणूनि पाठविलें सर्व देवांस ॥ त्यांचा समूळ होतां प्राणनाश ॥ पळूनि आलों येथें मी ॥५॥

ऐसें ऐकतां शिवशंकर ॥ गणांसी आज्ञा देत सत्वर ॥ सिद्ध होऊनि चला समग्र ॥ समागमें माझिया ॥६॥

आणि विष्णूते करा श्रुत ॥ तो होवो अनायासें सहित ॥ ऐसें ऐकतां दूत ॥ विष्णूसमीप धांवती ॥७॥

मग गणांसहित अष्ट भैरव ॥ अष्ट पुत्र घेऊनि शिव ॥ शतकोटिसमुदाव ॥ अमरपुरीं पातला ॥८॥

चढाओढी रणांत ॥ देव मिळाले समस्त ॥ चरपटीनें दृष्टीं देखत ॥ भस्मचिमुटी कवळिली ॥९॥

चित्तीं म्हणे कासया उशीर ॥ उगाचि शीण करावा थोर ॥ निवृत्ति करुनि थोर व्यवहार ॥ बोलवावें सर्वासी ॥११०॥

ऐसें सिद्ध करुनि वचन ॥ प्रयोगीं अस्त्र वाताकर्षण ॥ अस्त्रदेवता सिद्ध करुन ॥ श्वास बंद शिवासहित ॥११॥

श्वास झाले कुंठित ॥ शिवासहित देव झाले विगलित ॥ मूर्च्छना येऊनि भूमीवरी पडत ॥ प्राण सर्वाचे निघूं पाहती ॥१२॥

असो शतकोटी गण ॥ शिवासह पाकशासन ॥ एकदांचि महीकारण ॥ ढासळून पाडिले ॥१३॥

जैं तरु पल्लवशाखीं ॥ मूळ खंडतां पडती शेखीं ॥ तेवीं अवस्था झाली निकी ॥ महीवरी पडतसे ॥१४॥

त्यापरी शिवादि शतकोटी गण ॥ मुख आच्छादी पाकशासन ॥ पुष्पवाटिके विकल प्राण ॥ मूर्च्छागत झाले ते ॥१५॥

अवघे पडिले निचेष्टित ॥ परी नारद दुरोनि विलोकित ॥ हस्तपाद खुडितां हंसत ॥ अमरनाथा पाहुनी ॥१६॥

मनीं म्हणे बरें झालें ॥ अहंकारीं सर्व गळाले ॥ देवांमाजी कित्येक मेले ॥ शव झालें शरीराचें ॥१७॥

कुसुमलतापाळक बनकर ॥ तैं सकळ सांडिले देहअवसर ॥ प्रेत होवोनि महीवर ॥ भयेंकरुनि पडियेले ॥१८॥

कोणा रुधिराचा भडभडाट ॥ मुखीं अपार पूर लोटत ॥ श्वेतवर्ण चक्षुपाट ॥ वटारुनि दाविती ॥१९॥

येरीकडे शिवदूत ॥ गेले होते वैकुंठांत ॥ विष्णु लक्षूनि महादभुत ॥ वृत्तांत सर्व सांगती ॥१२०॥

म्हणती महाराजा कमलाक्षा ॥ महीदक्षा सर्वसाक्षा ॥ राक्षसारी मोक्षमोक्षा ॥ निजदासां कैवारी ॥२१॥

नेणों अमरवनीं कोण ॥ आला आहे बलिष्ट जाण ॥ तेणें सकळ देव केले तृण ॥ गतप्राण झाले ते ॥२२॥

एकटा उरला अमरनाथ ॥ तोही शीघ्र येवूनि कैलासास ॥ स्तवूनियां उमानाथास ॥ युद्धालागीं गेलासे ॥२३॥

शतकोटी गणांसहित ॥ वीरभद्रासह देव समस्त ॥ सवें घेवूनि उमानाथ ॥ युद्धालागीं गेलासे ॥२४॥

भव जातां अमरपुरीसी ॥ आम्हां पाठविलें तुम्हांपासीं ॥ आपण चलावे त्या कटकासी ॥ म्हणोन आम्हीं धांवलों ॥२५॥

ऐसें ऐकतां मधुसूदन ॥ विचार न पाहतां विष्णुगण ॥ छपन्न कोटी मेळवून ॥ गरुडारुढ झालासे ॥२६॥

टाळ ढोल दुंदुभिनाद ॥ समारंभें श्रीगोविंद ॥ अमरपुरींत झाला नाद ॥ ऐसें येवूनि पातले ॥२७॥

समस्त बैसले घालूनि पोळा ॥ आर्‍हाटिती विष्णुमंडळा ॥ धरा मारा शब्दकोल्हाळा ॥ एकदांचि करिताती ॥२८॥

शिवगण जे शिवासहित ॥ देवांसह अमरनाथ ॥ परम पाहूनि अवस्थित ॥ विष्णु मनीं क्षोभला ॥२९॥

सकळ दूतां आज्ञापीत ॥ म्हणे तुमचा होय ताता ॥ धरा मारा आलंबित ॥ शस्त्रेंअस्त्रें करुनियां ॥१३०॥

आपण घेवूनि सुदर्शन ॥ गांडीव सजविलें लवोन ॥ इतुकें चरपटनाथें लक्षून ॥ भस्मचिमुटी कवळीतसे ॥३१॥

मनांत म्हणे विष्णुकुमार ॥ सुदर्शन हें आह अनिवार ॥ तरी आपण आधींच वारासार ॥ करुनियां बैसावें ॥३२॥

मग मोहनास्त्र जल्पूनि होटीं ॥ सुदर्शननामीं फेंकिली भस्मचिमुटी ॥ तें मोहनास्त्र सुदर्शनपोटीं ॥ जाऊनियां संचरलें ॥३३॥

तेणेंकरुनि सुदर्शन ॥ अचळ जड झालें मोहून ॥ तैसेंचि गांडीव आणि सकळ गण ॥ उठावले नेटकीं ॥३४॥

तें पाहूनि चरणस्थित ॥ काय करिता झाला नाथ ॥ विष्णुगण करुनि समस्त ॥ वाताकर्षण योजिलें ॥३५॥

वाताकर्षणप्रयोग नेटीं ॥ गर्णी फेंकितां भस्मचिमुटी ॥ तेणें विष्णुकटक सुभट ॥ श्वासोच्छवासें दाटलें ॥३६॥

कोंडतांचि श्वासोच्छ्वास ॥ धैर्य न उरे मग समस्तांस ॥ मग देह सांडूनि सकळ धरणीस ॥ धुळीमाजी लोळती ॥३७॥

खरसायके मोकळे हस्त ॥ शस्त्रविकार झाला बहुत ॥ मुखीं रुधिर विचकूनि दांत ॥ नेत्र श्वेत करिताती ॥३८॥

सकळ सांडूं पाहती प्राण ॥ हस्तपाद आपटिती दुःखी होवून ॥ तें पाहूनि मधुसूदन ॥ सुदर्शन प्रेरीतसे ॥३९॥

सुदर्शनातें वैडूर्यखाणी ॥ कीं येवूनि राहिले सहस्त्र तरणीं ॥ ऐसें अति चंचळाहुनी ॥ चपल महाअस्त्र तें ॥१४०॥

जैसा अश्वांत श्यामकर्ण ॥ कीं धेनुगणीं सुरभिरत्न ॥ तेवीं अस्त्र सुदर्शन ॥ जाज्वल्यपणीं मिरवें तें ॥४१॥

तें सुदर्शन कोपेंकरुन ॥ प्रेरिता झाला रमारमण ॥ परी तें नाथापाशीं येउन ॥ मोहेंकरुन वेष्टिलें ॥४२॥

चित्तीं म्हणे पिप्पलायन ॥ हा प्रत्यक्ष विष्णुनारायण ॥ स्वामी आपुला वाचवा प्राण ॥ घोट घेतला दिसेना ॥४३॥

तरी हें युद्ध पूर्ण नाहीं ॥ माझी परीक्षा पाही ॥ निमित्तें सहज करुनियां कांहीं ॥ खेळ मज दावीतसे ॥४४॥

ऐसा विचार करुनि चित्तीं ॥ नमन केलें नाथाप्रती ॥ नमूनियां दक्षिण हस्ती ॥ जाउनियां विराजलें ॥४५॥

चरपटाहातीं सुदर्शन ॥ कुस्ती करितां मनोधर्म ॥ मग तो चरपट चांगुलपणें ॥ प्रत्यक्ष विष्णु भासतसे ॥ येरीकडे वैकुंठनाथ ॥

आश्चर्य करीं स्वचित्तांत ॥ म्हणे मोहूनि सुदर्शनातें ॥ घेतले कैसें अरिष्टानें ॥४७॥

मग हातीं गदा परताळून ॥ घेता झाला रमारमण ॥ तैं चरपट तेथें दृष्टीं पाहून ॥ भस्मचिमुटी कवळीतसे ॥४८॥

वाताकर्षणप्रयोगमंत्र ॥ सिद्ध करोनि तपपात्र ॥ समोर लक्षोनि कंजगात्र ॥ प्रेरी अस्त्र दुर्घट तें ॥४९॥

मग तें अस्त्र पवनगतीं ॥ संचरतें झालें हदयाप्रती ॥ तेणें झालें अरिष्ट अती ॥ धडाडूनि पडियेलें ॥१५०॥

हस्तविभक्त होवूनि गदा ॥ पडती झाली क्षितीं आल्हादा ॥ पांचजन्य प्रियप्रद गोविंदा ॥ सोडूनियां मिरवत ॥५१॥

ऐसा होतां अव्यवस्थित ॥ तें पाहूनियां चरपटनाथ ॥ मग विष्णूजवळी येवूनि त्वरित ॥ निजदृष्टी विलोकी ॥५२॥

विलोकितां विष्णूलागुनी ॥ तों दृष्टीं पडला कौस्तुभमणी ॥ मग मनांत म्हणे आपणालागुनी ॥ भूषणातें घ्यावा हा ॥५३॥

ऐसें म्हणोनि स्वचित्तांत ॥ वैजयंतीसी काढूनि घेत ॥ गळां ओपूनि मौळीं ठेवीत ॥ रत्नमुगुट विष्णूचा ॥५४॥

शंखचक्र आदिकरुन ॥ हातीं घेतसे ब्रह्मनंदन ॥ गदा कक्षेमाजी घालून ॥ शिवापासीं पातला ॥५५॥

शिव पाहूनि निजदृष्टीं ॥ तों कपालपात्र आणिलें पोटीं ॥ तें घेवूनि झोळीं त्रिपुटी ॥ सोडूनियां चालिला ॥५६॥

चित्तीं गमनागमध्यान ॥ त्वरें पातला सत्यग्राम ॥ पितयापुधें शीघ्र येवून ॥ उभा राहिला चरपट ॥५७॥

पांचजन्य सुदर्शन ॥ सव्य अपसव्य कराकारण ॥ कक्षे गदा हदयस्थान ॥ कौस्तुभ गळां शोभवी ॥५८॥

तें पाहूनि नाभिसुत ॥ विष्णुचिन्हें भूषणास्थित ॥ मौळीं मुगुट विराजित ॥ अर्कतेजीं चमकूनिया ॥५९॥

ऐसे चिन्हीं पाहतां विधी ॥ मनीं दचकला विशाळबुद्धि ॥ म्हणे मुला काय त्रिशुद्धी ॥ केलें आहेसी कळेना ॥१६०॥

मग चरपटाचा धरुनि हात ॥ आपुल्या अंकावरी घेत ॥ गोंजारुनि पुसत ॥ चिन्हें कोठूनी आणिली हीं ॥६१॥

येरु म्हणे ऐक तात ॥ सहज शक्राच्या कुसुमलतांत ॥ खेळत होतों पहात अर्थ ॥ मातें बनकरें तोडिलें ॥६२॥

मम म्यां कोपें बनकर ॥ मारुनि टाकिले महीवर ॥ तया कैवारें हरिहर ॥ झुंजावया पातले ॥६३॥

मग मी चित्तीं शांत होवून ॥ विकळ केले भवविभुप्राण ॥ तया अंगींची भूषणे घेऊन ॥ आलों आहे महाराजा ॥६४॥

ऐसी ऐकतां चरपटगोष्टी ॥ परम दचकला परमेष्ठी ॥ मग हदयीं धरुनि नाथ चरपटी ॥ गौरवीत बाळातें ॥६५॥

म्हणे वत्सा माझा तात ॥ आजा तुझा विष्णु निश्चित ॥ महादेव तो आराध्यदैवत ॥ मजसह जगाचा ॥६६॥

तरी ते होतील गतप्राण ॥ मग मही त्यांवांचून ॥ आश्रयरहित होवून ॥ जीवित्व आपुलें न चाले ॥६७॥

तरी बाळा ऊठ वेगीं ॥ क्लेश हरोनि करी निरोगि ॥ नातरी मज जीवित्वभागीं ॥ अंत्येष्टी करुनि जाई कां ॥६८॥

ऐसें बोलतां चतुरानन ॥ चित्तीं वेष्टला कृपेंकरुन ॥ म्हणे ताता उठवीन ॥ सकळिकां चाल कीं ॥६९॥

मग विधि आणि चरपटनाथ ॥ त्वरें पातले अमरपुरींत ॥ तों हरिहर अव्यवस्थित ॥ चतुराननें देखिले ॥१७०॥

मग प्रेमाश्रु आणूनि डोळां ॥ म्हणे वेगीं उठवीं बाळा ॥ वाताकर्षण चरपटें कळा ॥ काढूनियां घेतलें ॥७१॥

वातप्रेरकमंत्र जपून ॥ सावध केले सकळ देवजन ॥ उपरी जे कां गतप्राण ॥ संजीवनीनें उठविले ॥७२॥

सकळ सावध झाल्यापाठीं ॥ ब्रह्मा करीं धरुनि चरपटी ॥ विष्णुभवांच्या पदपुटीं ॥ निजहस्तें लोटिला ॥७३॥

परी विष्णुचिन्ह भूषणस्थित ॥ पाहूनियां रमानाथ ॥ कोण हा विधीतें पुसत ॥ तोही प्रांजळ सांगतसे ॥७४॥

मग जन्मापासूनि अवतारलक्षण ॥ विधी सांगे देवांकारण ॥ विष्णु सकळ वृत्तांत ऐकून ॥ ग्रीवेलागीं तुकावी ॥७५॥

मग म्हणे मम भूषणें ॥ वर्तलें नाही विभक्तपण ॥ माझाचि अवतार जाण ॥ चरपटनाथ आहे हा ॥७६॥

मग परमश्रेष्ठी हस्तेंकरुन ॥ चरपट आंगींचे काढूनि भूषण ॥ विष्णूलागीं देवून ॥ चरणीं माथा ठेवीतसे ॥७७॥

असो सकळांचे समाधान ॥ पावूनि पावले स्वस्थान ॥ चरपट अवतार पिप्पलायन ॥ सर्व देवालागीं समजला ॥७८॥

कपालपत्र शिवें घेवून ॥ गणांसह पावला स्वस्थान ॥ अमरपुरीं सहस्त्रनयन ॥ देवांसहित गेला असे ॥७९॥

मग विधीने चरपट करीं वाहून ॥ पाहतां झाला ब्रह्मस्थान ॥ येरीकडे नारद गायन ॥ करीत आला शक्रापाशीं ॥१८०॥

इंद्रालागीं नमस्कारुन ॥ म्हणे तुम्हां झाले थोर विघ्न ॥ येथें कोणता नारद येवून ॥ कळी करुन गेला असे ॥८१॥

आम्ही तुमच्या दर्शना येतां ॥ कळींचे नारद आम्हां म्हणतां ॥ तरी आजचि कैसी बळव्यथा ॥ कोणें दाखविली तुम्हांसी ॥८२॥

ऐसें नारद बोलतां वचन ॥ मनीं खोंचला सहस्त्रनयन ॥ चित्तीं म्हणे हेंचि कारण ॥ नारद आम्हां भंवलासे ॥८३॥

ऐसें समजूनि स्वचित्तांत ॥ कळीचे नारद कदा न म्हणत ॥ अल्प पूजनें गौरवीत ॥ मग बोळविलें तयासी ॥८४॥

येरीकडे चतुरानन ॥ गेला स्वस्थाना चरपटीसी घेवून ॥ तयामागें नारद येवून ॥ सत्यलोकीं देखिला ॥८५॥

यापरी पुढें खेळीमळी ॥ पर्वणी उत्तम पावली बळी ॥ मणिकर्णिकेसी सर्व मंडळी ॥ स्नानालागीं जातसे ॥८६॥

एकवीस स्वर्गीचे लोक समस्त ॥ मणिकर्णिकेसी आले बहुत ॥ तयांमाजी चरपटीनाथ ॥ विधी घेवूनि आलासे ॥८७॥

मग तात पुत्र करुनि स्नाना ॥ परतोनि आले स्वस्थाना ॥ याउपरी सहजस्थित होवून ॥ संवत्सर भरला असे ॥८८॥

नारदविद्या पूर्ण गमन ॥ मनीं चिंतितां पावे स्थान ॥ तया मार्गे गौरवून ॥ भोगावतीसी पातला ॥८९॥

विधिसुत चरपटनाथ ॥ गमन करीत महीं येत ॥ तेथेंही करुनि अन्य तीर्थ ॥ भोगावतीसी जातसे ॥१९०॥

करुनि भोगावतीचें स्नान ॥ सप्त पाताळ दृष्टीं पाहून ॥ बळिरायाच्या गृहीं जावून ॥ वामनातें वंदिलें ॥९१॥

बळीनें करुनि परम आतिथ्य ॥ बोळविला चरपटीनाथ ॥ यापरी इच्छापूर्ण नाथ ॥ भ्रमण करी महीसी ॥९२॥

ऐसी कथा ही सुरस ॥ कुसुममाळा ओपी त्यास ॥ कवि मालू श्रोतियांस ॥ भावेंकरुन अर्पीतसे ॥९३॥

नरहरीवंशी धुंडीसुत ॥ अनन्यभावें संतां शरणागत ॥ मालू ऐसे नाम देहाप्रत ॥ ज्ञानकृपें मिरवीतसे ॥९४॥

स्वस्ति श्रीभक्तिकथासार ॥ संमत गोरक्षकाव्य किमयागार ॥ सदा परिसोत भाविक चतुर ॥ एकोनिचत्वारिंशत्ततिमोध्याय गोड हा ॥१९५॥

श्रीकृष्णार्पणमस्तु ॥

॥ नवनाथभक्तिसार एकोनचत्वारिंशतितमोऽध्याय समाप्त ॥